Βιογραφικό

Κωστίκας Τσακαλίδης

Ο Κωστίκας Τσακαλίδης γεννήθηκε το 1933 στα Δενδράκια της Δράμας, ένα ποντιακό χωριό με βαθιές μουσικές ρίζες. Η καταγωγή της οικογένειάς του κρατούσε από τη συνοικία Τσακαλάντων του χωριού Σταυρίν, από όπου και ήρθαν πρόσφυγες οι γονείς του, ο Ιωάννης και η Όλγα Ορφανίδου. Ήταν το τρίτο από τα επτά παιδιά της οικογένειας. Ο πατέρας του και οι θείοι του, όλοι λυράρηδες, τον μύησαν από νωρίς στον ήχο και την τέχνη της ποντιακής λύρας. Από την ηλικία των έξι ετών άρχισε να γρατζουνά τα πρώτα του σκοπούς, παρά τις αρχικές αντιρρήσεις της μητέρας του, που έβλεπε με ανησυχία τη νυχτερινή ζωή που συνόδευε τους μουσικούς. Σε μια στιγμή απόγνωσης, του έκαψε τη λύρα στον φούρνο, μα ο μικρός Κωστίκας δεν το έβαλε κάτω. Στα οκτώ του χρόνια ήδη έπαιζε σε εκδηλώσεις, γάμους και μουχαπέτια στους Κομνηνούς της Δράμας και στον σύλλογο της Νέας Κρώμνης. Η λύρα έγινε για εκείνον όχι μόνο εργαλείο έκφρασης αλλά και η γέφυρα που τον ένωνε με τις ρίζες και τον κόσμο του. Στην εφηβεία του είχε ήδη κατακτήσει την τοπική κοινωνία της Δράμας με το ταλέντο, τον σεμνό του χαρακτήρα και τη μεταδοτική του αγάπη για την ποντιακή μουσική. Σε ηλικία 15 ετών έπαιζε ολοκληρωμένα παραδοσιακά κομμάτια, και συμμετείχε σε θεατρικές παραστάσεις, πανηγύρια και γλέντια. Υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία στη Βέροια, όπου γνώρισε τη γυναίκα του, με την οποία απέκτησε τρία παιδιά. Το 1965 έρχεται η πρώτη μεγάλη επιβράβευση: βραβεύεται με το πρώτο βραβείο Λύρας σε παμποντιακή εκδήλωση στους Φιλίππους Καβάλας, γεγονός που σηματοδοτεί την αρχή της επαγγελματικής του πορείας στη δισκογραφία. Το 1968 κυκλοφορεί τον πρώτο του μικρό δίσκο στην εταιρεία Sonata με τα τραγούδια «Σα μαλλία σ’ δέσον με» και «Τα ολήμαυρα τ’ ομμάτια σ’», και εγκαινιάζει το πρώτο ποντιακό οικογενειακό κέντρο στην οδό Πλάτωνος, στην Καλλιθέα. Εκεί τον γνώρισαν και τον αγάπησαν σπουδαίοι άνθρωποι της μουσικής και του πολιτισμού, μεταξύ των οποίων ο Καναδός μουσικολόγος Leigh Cline, που μαθήτευσε κοντά του έναν χρόνο. Μέσα από τον Τσακαλίδη, ο Cline γνώρισε σε βάθος το αυθεντικό ποντιακό παίξιμο, και αργότερα ηχογράφησε σχετικό δίσκο στον Καναδά. Ο Τσακαλίδης έφερε την παράδοση πιο κοντά στη νεολαία προσθέτοντας νέα μουσικά όργανα, δικούς του στίχους και καινοτόμες μελωδίες, χωρίς να χάνει την ουσία του παραδοσιακού. Η παρουσία του στην ελληνική μουσική σκηνή υπήρξε πολυδιάστατη: συνεργάστηκε με τον Γιάννη Μαρκόπουλο και εμφανίστηκε με την ορχήστρα του στην ταινία The Beloved (1971) με τη Ράκελ Γουέλς. Την καλλιτεχνική περίοδο 1975–76 συνεργάστηκε με τον Ξυλούρη και την Κωχ, ενώ εμφανίστηκε και στην ταινία Οι Κυνηγοί του Αγγελόπουλου. Έπαιξε σε δίσκους του Χριστόδουλου Χάλαρη, του Νάκη Πετρίδη (με ερμηνεία της Χαρούλας Λαμπράκη) και του Τζον Τίκη. Αυτοδίδακτος, χωρίς σπουδές, είχε μοναδική ικανότητα να αποδίδει και να εμπλουτίζει ό,τι του ζητούσαν. Μετέτρεψε την παραδοσιακή τρίχορδη λύρα σε τετράχορδη, ώστε να έχει το εύρος ήχων που επιθυμούσε. Κατασκεύαζε ο ίδιος τις λύρες του, χωρίζοντάς τες σε "βαριές" και "ψιλές" (καπάν και ζιλ). Δεν περιορίστηκε στην ποντιακή μουσική: ταξίδεψε σε όλη την Ελλάδα παίζοντας κρητικά, νησιώτικα και δημοτικά, ενθουσιάζοντας και το μη ποντιακό κοινό. Η μουσικότητά του ξεχείλιζε σε κάθε του εμφάνιση. Συνεργάστηκε με σπουδαίους μουσικούς και ερμηνευτές, όπως η Λιζέτα Νικολάου, ο Βασιλόπουλος, ο Κωστούλας, ο Μπάρμπα Μαθιός, ο Σοπίδης, ο Χρυσανθακόπουλος, ενώ στενοί του φίλοι και συμπαραστάτες ήταν ο Λάζος Τερζάς και ο Χάρρυ Κλυνν. Το 1979 εκπροσώπησε την Ελλάδα στο Διεθνές Συνέδριο Μουσικολογίας στο Μέγαρο «Βατοσλάβ Λισίνσκι» του Ζάγκρεμπ, μαζί με την Ελένη Καραΐνδρου και άλλους σημαντικούς Έλληνες μουσικούς. Οι γιουγκοσλαβικές εφημερίδες έγραψαν με θαυμασμό για την αυθεντικότητα του παιξίματός του. Στο εξώφυλλο ενός δίσκου του, ο Μίμης Πλέσσας σημείωνε πως «ανακάλυψε την αυθεντική μουσική του Πόντου, την ομορφιά του Ομηρικού Μύθου απ’ τον σεμνό και απλό καλλιτέχνη». Στο πλευρό του, σε ορισμένες εμφανίσεις και η κόρη του, Γιούλη Τσακαλίδου, προσθέτοντας συγκίνηση και συνέχεια στο έργο του. Το 1980, ενώ βρισκόταν σε περιοδεία στη Γερμανία, διαγνώστηκε με καρκίνο. Επέστρεψε στην Ελλάδα και έδωσε τη δύσκολη μάχη για δύο χρόνια, με τη στήριξη της οικογένειας και των φίλων του. Στις 7 Ιουλίου 1982, έφυγε από τη ζωή. Οι τελευταίες του λέξεις ήταν: «Αφήνω γεια σας, Άρχοντες». Η τελευταία του επιθυμία ήταν να ταφεί δίπλα στον πατέρα του. Η μνήμη του τιμήθηκε το 1995 στην Πατρίδα Ημαθίας, όπου σε εκδήλωση της εκπομπής «Πόντος και Μαύρη Θάλασσα» της TV Ημαθίας και με πρωτοβουλία της Ευξείνου Λέσχης Βέροιας, δόθηκε το όνομά του σε πλατεία δίπλα από το οικογενειακό κέντρο που είχε δημιουργήσει. Παρουσιαστής της εκδήλωσης ήταν ο Λάζος Τερζάς και παρόντες ήταν η οικογένειά του, συγγενείς, φίλοι και πολλοί καλλιτέχνες. Ο Κωστίκας Τσακαλίδης έζησε και δημιούργησε ως γνήσιος φορέας της ποντιακής ψυχής και μουσικής, αφήνοντας πίσω του μια σπάνια παρακαταθήκη ήθους, ταλέντου και αυθεντικότητας.